Het beding van aanwas is een instrument dat een goedkope overdracht van bepaalde roerende of onroerende goederen aan de partner mogelijk maakt. Deze planningstechniek wordt vooral geadviseerd bij echtgenoten gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen. Meer bepaald laat deze techniek toe om bv. een bepaald roerend goed, waarvan beide echtgenoten een onverdeeld aandeel bezitten, belastingvrij te laten toekomen bij overlijden van één van de echtgenoten aan de langstlevende echtgenoot. Deze voordelige fiscale behandeling heeft echter recent een aantal belangrijke nuances gekregen.
Achtergrond beding van aanwas
U sluit een overeenkomst af, het zogenaamde beding van aanwas, waarin wordt bepaald dat het aandeel van de ene echtgenoot in het onverdeeld roerend goed zal verkregen worden door de andere echtgenoot, enkel bij diens overlijden. Het overlijden is hier een niet te voorspellen gebeurtenis.
Opdat zo’n overeenkomst geldig zou zijn, moet er een evenwichtige kans bestaan dat elke echtgenoot het deel van de andere echtgenoot zal verkrijgen. Dit hangt natuurlijk af van de grootte van de kans waarin de ene de andere echtgenoot zal overleven. Er wordt dan rekening gehouden met de leeftijd van de echtgenoten en hun levensverwachting (er wordt een overlevingskans bepaald o.b.v. sterftetabellen). Indien deze kans verschillend zou zijn tussen de echtgenoten, wordt de kans groter dat de echtgenoot met een kleinere levensverwachting vóór de andere echtgenoot zal overlijden.
Dit is bijvoorbeeld het geval bij een koppel waarvan de ene echtgenoot een leeftijd heeft van 50 jaar en de andere een leeftijd van 60 jaar. Dit verschil in leeftijd reflecteert zich in de overlevingskansen. De jongste echtgenoot zal een grotere kans hebben om eigenaar te worden van het aandeel van de andere echtgenoot in het roerend goed. Deze ongelijke kans wordt gecompenseerd door deze echtgenoot meer gelden te laten inbrengen in de onverdeeldheid. De jongste partner zal bijvoorbeeld € 70.000 moeten inbrengen en de oudste partner € 30.000 om deze ongelijke kans gelijk te trekken. Hij heeft dus een groter aandeel in de onverdeelde € 100.000 dan de andere echtgenoot.
Fiscale behandeling
Het belastingvrije karakter van het beding van aanwas op roerende waarden moet worden genuanceerd. Voor inwoners van het Vlaams Gewest (woonplaats van de overledene gedurende minstens drie jaar in het Vlaams Gewest) is de Vlaamse Belastingdienst bevoegd voor de inning en invordering van de erfbelasting. Eind januari 2018 heeft zij zich uitgesproken over de fiscale behandeling van het beding van aanwas. Hieronder halen we enkele belangrijke wijzigingen aan in haar visie en bespreken we de implicaties:
1. Vooreerst worden alle reeds afgesloten bedingen van aanwas waarin de partijen een ongelijke levensverwachting hebben niet meer uitgesloten van erfbelasting. Het gaat onder andere over de situatie die hierboven werd voorgesteld (echtgenoten met verschillende leeftijd). Het aandeel van bv. de oudste echtgenoot in het onverdeeld roerend goed (dit is € 30.000) zal dus belast worden bij zijn overlijden. De Vlaamse Belastingdienst verantwoordt haar visie door te argumenteren dat een grotere inleg de kans om de andere mede-eigenaar te overleven niet vergroot.
Zij stelt dat de inleg gelijkwaardig moet zijn, net zoals de levensverwachting gelijkaardig moet zijn. De overlevingskansen moeten evenwichtig zijn, maar het hebben van gelijke kansen is geen vereiste. De Vlaamse Belastingdienst benadrukt echter dat niet enkel rekening mag worden gehouden met sterftetabellen om de levensverwachting te bepalen, maar ook met onder meer de gezondheidstoestand van de partijen en bepaalde activiteiten die ze uitvoeren.
Reeds afgesloten bedingen van aanwas dienen dus nagekeken te worden, om deze al dan niet te herzien. Indien niet werd voldaan aan bovenstaande voorwaarden kan het namelijk interessant zijn deze gelden uit de constructie te halen om vervolgens met deze middelen schenkingen te verrichten tussen de echtgenoten.
Een nieuw beding van aanwas voor echtgenoten met een ongelijke levensverwachting is dus niet meer aan te raden vanuit fiscaal oogpunt, niettemin biedt het wel nog de nodige bescherming aan de langstlevende. Er is echter een andere manier om deze bescherming te bieden op een meer fiscaalvriendelijke manier: (wederzijdse) schenkingen tussen de echtgenoten.
2. Ten tweede zullen bedingen van aanwas m.b.t. roerende goederen vanaf 1 september 2018 moeten opgenomen worden in een notariële akte om vrijgesteld te zijn van erfbelasting. In principe vormen reeds afgesloten bedingen van aanwas, en deze die nog vóór 1 september 2018 onderhands afgesloten worden geen probleem.
Indien u echter volledige rechtszekerheid wenst, kan u:
- het beding van aanwas vaste datum geven door uzelf een aangetekend exemplaar ervan te sturen of een aangetekende brief maar de enveloppe niet te openen ofwel;
- het beding van aanwas laten registeren vóór 1 september 2018: enkel een algemeen vast recht van € 50 is dan verschuldigd.
Eline Jooken
Fiscalist bij Pareto
